Prynu neu werthu da byw
Yn y canllawiau
Mae'r canllawiau hyn ar gyfer Cymru
Os ydych yn prynu da byw, mae o fudd i chi sicrhau eich bod yn prynu'r hyn rydych ei eisiau ac yn gwybod yn union beth ydyw.
Mae'n bwysig eich bod yn gwybod beth yw statws iechyd eich buches/diadell eich hun ac unrhyw anifeiliaid sy'n cael eu prynu. Os nad ydych yn siwr, dylech dderbyn cyngor eich milfeddyg. Yn y rhan fwyaf o achosion, dylai stoc sy'n dod i mewn gael ei hynysu/eu cwarantin yn unol â chyngor milfeddygol.
Os ydych yn gwerthu da byw, eich cyfrifoldeb chi yw sicrhau bod unrhyw fath o gynrychiolaeth (gan gynnwys hysbysebu) a wneir mewn cysylltiad â'r da byw, er mwyn hyrwyddo cyflenwi neu drosglwyddo'r da byw, yn wir.
Gwerthu da byw
Os ydych yn gwerthu da byw eich cyfrifoldeb chi yw sicrhau bod unrhyw fath o gynrychiolaeth (gan gynnwys hysbysebu) a wneir mewn cysylltiad â gwerthu eich da byw, er mwyn hyrwyddo cyflenwi neu drosglwyddo perchenogaeth, yn wir.
Mae cynrychiolaeth yn cynnwys pethau fel hunaniaeth yr anifail, ei dagiau clust, pasport, dyddiad geni, tystysgrif pedigri, cofnodion llaeth, cofnodion bridio, statws iechyd, hanes, statws gwarant fferm, ac unrhyw ddisgrifiad rydych yn ei wneud o'r anifail. Rhaid i'r holl wybodaeth a roddir gennych chi neu mewn unrhyw ddogfen - er enghraifft, ffurflen gais gwerthu neu ddatganiad gwybodaeth am y gadwyn fwyd - fod yn wir.
Mae'n drosedd camarwain.
GWERTHU MEWN ARWERTHIANT DRWY FARCHNAD
Mae'n drosedd o dan Orchymyn Lles Anifeiliaid mewn Marchnadoedd 1990 i unrhyw berson (gan gynnwys y perchennog neu'r person sy'n gyfrifol am yr anifeiliaid, a'r arwerthwr a'u cwmni) i ddatgelu anifail i'w werthu mewn marchnad os yw'r anifail:
- yn anaddas (mae 'anaddas' yn cynnwys, yn fethedig, gyda afiechyd, yn sâl, wedi anafu neu wedi blino)
- yn debygol o roi genedigaeth tra bydd yno
- yn oen neu afr gyda bogail heb wella
- llo sy'n llai na saith diwrnod oed neu sydd â bogail heb wella
- llo, o dan 12 wythnos oed, sydd wedi cael ei ddwyn i farchnad ar fwy nag un achlysur yn y 28 diwrnod blaenorol
CAMDDISGRIFIADAU
Mae cam-ddisgrifio anifeiliaid yn drosedd o dan Rheoliadau Diogelu Busnes rhag Marchnata Camarweiniol 2008. Mae rheoliad 3 yn dweud bod hysbysebu yn gamarweiniol "mewn unrhyw ffordd, gan gynnwys ei gyflwyniad, yn twyllo neu'n debygol o dwyllo'r masnachwr y rhoddir sylw iddo neu y mae'n ei gyrraedd; a chan reswm ei natur dwyllodrus, yn debygol o effeithio ar eu hymddygiad economaidd; neu am y rhesymau hynny, anafu neu'n debygol o anafu cystadleuydd ".
Ceir rhagor o wybodaeth am reoliadau diogelu busnes rhag marchnata camarweiniol 2008 mewn 'Marchnata busnes i fusnes'.
Mae trosedd debyg yn bodoli – o dan Rheoliadau Diogelu Defnyddwyr Rhag Masnachu Annheg 2008 – ar gyfer camddisgrifio anifeiliaid os nad yw'r prynwr yn fusnes. Mae rheoliad 3 yn gwahardd arferion masnachol annheg.
Ceir rhagor o wybodaeth am y Rheoliadau hyn yn 'Diogelu defnyddwyr rhag masnachu annheg '.
Prynu da byw
Os ydych yn prynu da byw, mae o fudd i chi fodloni eich hun ynglyn â materion fel hunaniaeth, brîd, rhyw, oedran, pedigri, statws sicrwydd fferm a statws iechyd cyn cytuno i brynu.
Os nad ydych yn siwr am unrhyw wybodaeth am yr anifail, rhaid i chi ofyn i'r gwerthwr.
Peidiwch â gwneud rhagdybiaethau a sicrhau eich bod yn gofyn digon o gwestiynau i wybod yn union beth rydych yn ei gael. Mae'n rhaid i chi gael gwybod y gwir, ond os nad ydych yn gofyn, efallai na fyddwch yn cael gwybod nes ei bod yn rhy hwyr.
Cludo da byw o'r man gwerthu
Wrth gludo da byw:
- rhaid i anifeiliaid fod yn addas i'w cludo
- ar gyfer siwrneiau dros 50km mae'n rhaid i'r cludwr gario tystysgrif cludo anifeiliaid
- rhaid cael pasport gwartheg dilys gyda'r gwartheg
- rhaid i ddogfen symud fynd law yn llaw â symud defaid, geifr a moch
- ar gyfer teithiau dros 65km rhaid i'r cludwr gael yr awdurdodiad cywir a'r dystysgrif cymhwysedd
Am ragor o wybodaeth gweler 'Cludo da byw ar y ffordd: gwaith papur'.
Gwybodaeth am y gadwyn fwyd
Rhaid i anifeiliaid sydd i'w lladd gael eu hebrwng i'r lladd-dy gan ddatganiad gwybodaeth am y gadwyn fwyd (FCI) – sy'n rhoi manylion unrhyw gyfnodau cadw meddyginiaeth filfeddygol y mae'n rhaid eu cadw ac unrhyw arwyddion o annormaledd – y mae'n rhaid i'r perchennog neu'r person sy'n gyfrifol am yr anifail eu llenwi, fel sy'n ofynnol gan Reoliadau Hylendid Bwyd (Cymru) 2006 a Rheoliad (CE) Rhif 853/2004 yr UE sy'n gosod rheolau hylendid penodol ar gyfer bwyd sy'n dod o anifeiliaid.
Sylwer: Mae'r gofyniad hwn yn arbennig o bwysig pan werthir anifeiliaid heintiedig i fynd yn syth i'w lladd, gan sicrhau bod y prynwr a'r gwerthwr yn glir ynglyn â'i gyflwr.
Gweler hefyd 'Gwybodaeth am y gadwyn fwyd'; nid oes unrhyw fformatau penodol ar gyfer datganiadau GCF ond mae'r canllaw hwn yn cynnwys dolen i fformatau a awgrymir gan yr Asiantaeth Safonau Bwyd (ASB).
Contractau busnes-i-fusnes
DEDDF GWERTHU NWYDDAU 1979
Mae Deddf Gwerthu Nwyddau 1979 yn rhoi telerau mewn contract nad oes angen ei nodi'n ysgrifenedig neu wedi'i gytuno ar lafar ond sy'n dal i fod yn rhan o gontract. Pan fyddwch yn prynu nwyddau gan fasnachwr (er enghraifft, ffermwr) yr ymrwymir i gontract a bod yn rhaid i'r gwerthwr werthu nwyddau sydd:
- o ansawdd boddhaol. Rhaid i'r da byw sy'n cael eu gwerthu fodloni'r safonau y byddai unrhyw berson rhesymol yn eu disgwyl, gan ystyried y disgrifiad, y pris a'r holl wybodaeth berthnasol arall, gan gynnwys yn benodol eu bod mewn cyflwr iach i gael eu gwerthu'n gyfreithlon
- addas i'r diben. Yn gyffredinol, gwerthir da byw at ddiben penodol - er enghraifft, bridio, rhoi stoc, fel anifeiliaid chwaraeon, ac ati-a rhaid iddynt fod mewn cyflwr sy'n caniatáu iddynt gyflawni'r diben hwnnw. Rhaid iddynt hefyd fod yn addas at unrhyw ddiben penodol y mae'r prynwr yn ei wneud yn hysbys i'r gwerthwr ar adeg y cytundeb
- fel y disgrifiwyd. Dylai da byw a werthir gyfateb i unrhyw ddisgrifiad a gymhwysir, yn arbennig brid, treftadaeth, oed, ac ati
Mae methu â bodloni'r gofynion hyn yn arwain at dorri contract ac efallai y bydd gan y prynwr yr hawl i wneud iawn.
AMODAU A THELERAU ANNHEG
Os ydych yn prynu da byw at ddibenion masnachol, yna mae'n debygol y byddwch yn dechrau ar drafodiad busnes-i-fusnes, sy'n golygu y gall y gwerthwr osod cyfyngiadau yn nhelerau ac amodau'r contract. Fodd bynnag, byddai'r cyfyngiadau hyn ond yn gymwys pe baent yn deg ac yn fodlon ar y prawf rhesymoldeb o dan Ddeddf Telerau Contract Annheg 1977.
Contractau busnes i ddefnyddwyr
Os yw'r gwerthiant yn dod o fusnes i ddefnyddiwr, bydd Deddf Hawliau Defnyddwyr 2015 yn gymwys; Gweler 'Gwerthu a chyflenwi nwyddau' am ragor o wybodaeth.
Gwerthiannau preifat
Pan fyddwch yn prynu nwyddau gan unigolyn preifat nid oes gennych yr un hawliau ag wrth brynu gan fasnachwr. Nid oes gennych unrhyw hawliau i ddisgwyl bod nwyddau o ansawdd boddhaol nac yn addas i'w diben, ond mae gofyniad y dylent fod 'fel y'u disgrifiwyd' a bod gan y gwerthwr yr hawl gyfreithiol i'w gwerthu (sef y perchennog, er enghraifft). Dylech wirio nwyddau'n drylwyr cyn i chi eu prynu.
Camliwio
Gall camliwio fod yn fater y gellir ei ddefnyddio pan fo datganiad o ffeithiau ffug wedi'i wneud gan un parti (neu ei asiant) a'r bwriad yw iddo gymell y parti arall i ymuno â'r contract. Gellir gwneud datganiad yn ysgrifenedig, ar lafar neu hyd yn oed drwy ymddygiad (gwneud i'r nwyddau ddweud celwydd amdanyn nhw eu hunain). Nid datganiad o ffeithiau yw unig ddatganiad o farn, ar yr amod ei fod yn cael ei gynnal mewn gwirionedd. Fodd bynnag, bydd datganiad barn gan rywun mewn sefyllfa i wybod y ffeithiau yn cael ei ystyried fel datganiad ffeithiol.
Rhwymedïau sifil
Os caiff yr anifeiliaid a brynir eu cam-ddisgrifio, os nad ydynt yn addas i'r diben neu os ydynt o ansawdd boddhaol, yna mae gan y prynwr yr hawl gyfreithiol i'r rhwymedïau canlynol:
- dad-drefnu'r contract. Mae hyn yn rhoi'r ddau barti yn ôl yn y sefyllfa yr oeddent ynddi cyn i'r contract gael ei ymrwymo
- amnewid. Mae'r gwerthwr yn cymryd lle'r anifail a brynwyd gydag un arall o werth
- atgyweirio. Mae'r gwerthwr yn talu am unrhyw driniaeth sydd ei hangen ar yr anifail
- gostyngiad mewn pris. Mae'r gwerthwr yn rhoi ad-daliad rhan
- iawndal am golled. Gellir hawlio iawndal (hynny yw, iawndal ariannol) am unrhyw dreuliau uniongyrchol a allai fod wedi'u hysgwyddo. Gellir eu hawlio ar eu pennau eu hunain neu yn ychwanegol at ail
Mae'r datrysiad priodol yn dibynnu ar amgylchiadau'r gwerthiant - er enghraifft, os yw'r tor contract mor fach fel y byddai'n afresymol gwrthod yr anifail yna efallai na fydd yn bosibl diddymu'r contract; yn yr amgylchiadau hyn bydd iawndal neu gamau unioni yn berthnasol.
Os nad yw'r partïon dan sylw yn gallu setlo cytundeb, efallai y bydd angen i'r prynwr geisio datrysiad drwy'r llys sirol.
Yn gyffredinol, os yw'r hawliad am £10,000 neu lai a'i fod yn gymharol syml, caiff ei ddyrannu i'r 'trac hawliadau bach'. Os yw gwerth y cais rhwng £10,000 a £25,000 caiff ei ddyrannu i'r 'llwybr carlam'. Os yw'n achos cymhleth a bod gwerth yr hawliad yn fwy na £25,000 caiff ei ddyrannu i'r 'aml-drac'. Weithiau gellir dyrannu hawliadau am fwy na £10,000 i'r trac hawliadau bach os yw'r llys yn caniatáu hynny.
Mae rhagor o wybodaeth am wneud hawliad yn y llys ar gael ar wefan gov.uk.
Cosbau
Gall methu â chydymffurfio â chyfraith safonau masnach arwain at gamau gorfodi ac at gosbau, a all gynnwys dirwy a/neu garchar. I gael rhagor o wybodaeth, gweler 'Safonau masnach: pwerau, gorfodi a chosbau'.
Ddeddfwriaeth allweddol
Deddf Telerau Contract Annheg 1977
Deddf Gwerthu Nwyddau 1979
Gorchymyn Lles Anifeiliaid mewn Marchnadoedd 1990
Deddf Menter 2002
Rheoliad (EC) Rhif 853/2004 yr UE sy'n gosod rheolau hylendid penodol ar gyfer bwyd sy'n dod o anifeiliaid
Rheoliadau Hylendid Bwyd (Cymru) 2006
Rheoliadau Diogelu Busnes rhag Marchnata Camarweiniol 2008
Rheoliadau Diogelu Defnyddwyr Rhag Masnachu Annheg 2008
Deddf Hawliau Defnyddwyr 2015
Adolygwyd/Diweddarwyd ddiwethaf: Rhagfyr 2019
Noder
Bwriedir y wybodaeth hon fel canllaw yn unig; dim ond y llysoedd all roi dehongliad awdurdodol o'r gyfraith.
Efallai na fydd dolenni 'deddfwriaeth allweddol' y canllaw ond yn dangos fersiwn wreiddiol y ddeddfwriaeth, er bod dolenni ar wahân i rywfaint o ddeddfwriaeth ddiwygiedig sy'n uniongyrchol gysylltiedig chynnwys y canllawiau. Gellir dod o hyd i wybodaeth ar ddiwygiadau i ddeddfwriaeth y ar y tab 'Mwy o Adnoddau' ym mhob dolen.
Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â'r gwasanaeth defnyddwyr Cyngor ar Bopeth, sy'n darparu cyngor cyfrinachol a diduedd ar faterion defnyddwyr yn rhad ac am ddim. Ewch i wefan Cyngor ar Bopeth neu ffoniwch linell gymorth defnyddwyr Cyngor ar Bopeth ar 03454 040505.
© 2021 itsa Ltd.